Bill Viola: Video art δρόμος προς την αυτογνωσία

O Bill Viola δεν είναι απλώς ο πρώτος βιντεοκαλλιτέχνης που παρουσίασε τη δουλειά του στο Μetropolitan Μuseum της Νέας Υόρκης ούτε απλώς ένας star της video art. Οι επιρροές του πηγάζουν από τους μυστικιστικούς δρόμους του ταοϊσμού, του βουδισμού και του σουφισμού. Αναπόφευκτα, λοιπόν, η εμπειρία που αποκτά κανείς παρακολουθώντας τα περισσότερα έργα του αγγίζει τα όρια κάποιου είδους μυστικιστικής εμπειρίας.

Ο Bill Viola υποστηρίζει ότι «βαφτίστηκε» καλλιτέχνης όταν σε ηλικία 6 ετών λίγο έλειψε να πνιγεί σε μια λίμνη. «Ήταν η πιο αποκαλυπτική εμπειρία που είχα» συνηθίζει να λέει. «Δεν φοβόμουν. Δεν είχα ιδέα ότι μπορεί να πνιγόμουν από λεπτό σε λεπτό. Μέσα στο νερό υπήρχε μόνο γαλήνη και ησυχία. Εκεί κάτω συνάντησα έναν απίστευτα όμορφο κόσμο, γαλήνιο, γαλαζοπράσινο, που δεν είχα ιδέα ότι υπήρχε κάτω από την επιφάνεια». Ίσως η καλλιτεχνική εμμονή του Bill Viola με το υγρό στοιχείο πηγάζει από αυτή την ακραία παιδική εμπειρία.
Άλλη μία σημαντική εμπειρία που τον στιγμάτισε καλλιτεχνικά ήταν όταν σε ηλικία 22 ετών επισκέφτηκε μαζί με ένα φίλο του για πρώτη φορά την Death Valley (Κοιλάδα του Θανάτου). Εκείνος, ένα παιδί γέννημα-θρέμμα της τσιμεντοκρατούμενης Νέας Υόρκης, είδε με τα μάτια του τις σκιές των φυτών να αποκτούν άλλο νόημα, την απεραντοσύνη της φύσης σε όλο της το μεγαλείο. Αισθάνθηκε τους ορίζοντές του να ανοίγουν.
Για πρώτη φορά στη ζωή του ένιωσε τις αισθήσεις του απελευθερωμένες. Το μέσα του να ταξιδεύει εκατό μίλια μακριά πάνω στην Κοιλάδα του Θανάτου ως τα όρια της κορυφογραμμής στο βάθος του ορίζοντα. Εκεί, στην «κοιλάδα του θανάτου», συνειδητοποίησε ότι είναι συνδεδεμένος με ολόκληρο το σύμπαν και ότι είναι θνητός και αδύναμος απέναντι σε αυτό το μεγαλείο. Τότε άνοιξαν εσωτερικοί δρόμοι που τον βοήθησαν να εκφράσει με την κάμερά του τον αφανή κόσμο που υπάρχει γύρω μας, με ένα μεταφορικό, συμβολικό τρόπο.

Γεννήθηκε το 1951 στη Νέα Υόρκη και αποφοίτησε το 1973 από το Experimental studios του Syracuse University της Νέας Υόρκης, όπου σπούδασε οπτικές τέχνες και ηλεκτρονική μουσική. Για πάνω από 35 χρόνια δημιουργεί video art, εγκαταστάσεις, μουσικά περιβάλλοντα και ηλεκτρονική μουσική, αλλά και πρωτοποριακές δουλειές για τηλεοπτικά προγράμματα.
Σεβάστηκε όχι μόνο την παράδοση της ζωγραφικής αλλά και το νέο μέσο. Με εργαλεία του το νερό, τη φωτιά (αντιπροσωπεύουν τον θεμελιώδη δυναμισμό της φύσης) αλλά και το φως, το σκοτάδι, το κοινωνικό και φυσικό περιβάλλον δημιουργεί στον ψηφιακό καμβά καλλιτεχνικές τελετουργίες. Χρησιμοποιώντας το βίντεο, εξερευνά τα όρια της ανθρώπινης αντίληψης ως της κύριας οδού προς την αυτογνωσία. Τα πιο γνωστά έργα του είναι τα: The Passing, The Reflecting Pool, The Crossing, The Greeting, Five Angles for the Millennium κ.ά.
Το 2001 εκπροσώπησε τις ΗΠΑ στην Μπιενάλε της Βενετίας, ενώ έχει λάβει μέρος σε δεκάδες ατομικές και συλλογικές εκθέσεις σε όλο τον κόσμο και έχει τιμηθεί με πολλές διεθνείς διακρίσεις.
Ταξίδεψε πολύ κι έζησε αρκετό καιρό στη Φλωρεντία ως τεχνικός διευθυντής του στούντιο βιντεοτέχνης, ενώ έχει κάνει εθνολογικές και μουσικολογικές έρευνες στον Νότιο Ειρηνικό, στην Ινδονησία, στην Τυνησία, την Ινδία και την Αυστραλία, όπου γνώρισε και τη σύζυγό του και μόνιμη σχεδόν από τότε συνεργάτη του Kira Perov.
Το σημαντικότερο, όμως, ταξίδι της ζωής του ήταν στην Ιαπωνία, όπου μέσω ενός προγράμματος ανταλλαγής καλλιτεχνών τού δόθηκε η ευκαιρία να ζήσει και να διδαχθεί πολλά για τις μυστικιστικές παραδόσεις των ανατολικών θρησκειών. Ο ίδιος ανέφερε ότι του έκανε ιδιαίτερη εντύπωση όταν, σε επίσκεψή του σε κάποια έκθεση με βουδιστικά γλυπτά, είδε μια γυναίκα να πλησιάζει ένα ένα τα αγάλματα, να γονατίζει μπροστά τους και να προσεύχεται με ευλάβεια. Ξαφνιάστηκε που κανείς από τους φύλακες δεν επενέβη − δεν ήταν χώρος λατρείας, αλλά ένα μουσείο τέχνης. Τότε συνειδητοποίησε ότι μόλις είχε γίνει μάρτυρας ενός είδους ζωντανής τέχνης που τον είχε παρασύρει, άλλη μια φορά, κάτω από την επιφάνεια των πραγμάτων, στη γαλαζοπράσινη γαλήνια λίμνη που ο καθένας κρύβει μέσα του.


Vita Mi Barouak
Δημοσιεύτηκε στο Batterie mag