Αποχαιρετώντας έναν αληθινό ποιητή

Με τον Αντρέα Παγουλάτο γνωριστήκαμε και συνεργαστήκαμε στην ομάδα Βιντεοποίηση. Δικό του ποίημα ήταν το πρώτο βιντεοποίημα στη χώρα...

Ο Αντρέας ήταν πρωτοποριακός ποιητής και σημαντικός ιστορικός του κινηματογράφου, μεταφραστής, στοχαστής, ελεύθερο πνεύμα.

Στήριζε πάντα τους νέους. Δεν έσκυψε το κεφάλι στο κατεστημένο.

Δεν συμβιβάστηκε και παρέμεινε νέος.

Οι ποιητικές ανιχνεύσεις στο Nosotros θα μας μείνουν αξέχαστες.

Το «Όργια και εμπόδια», «Το πέραμα» και τόσα άλλα...

Δεν μπορώ να ξεχάσω τι μου είχε πει για τον Αντρέα ο ποιητής Αλέξης Δάρας, λίγο πριν τον συναντήσουμε για πρώτη φορά.

«Πώς είναι;» τον είχα ρωτήσει.

«Αληθινός ποιητής», μου είχε αποκριθεί.


Και τώρα, 2 χρόνια περίπου μετά.

Εντελώς αναπάντεχα.

Μόλις έδυσε η μέρα ποίησης,

έδυσε και ο Αντρέας πάνω στα γραπτά του...


Την Τετάρτη στις 15:00 τον αποχαιρετάμε στο κοιμητήριο Περιστερίου.



Παρακάτω ακολουθεί ένα διαφωτιστικό κείμενο για τον Αντρέα Παγουλάτο και το έργο του Πέραμα από κάποιον που τον ήξερε πολύ καλά. Τον Θάνο Μικρούτσικο. Το κείμενο διαβάστηκε στο αφιέρωμα που είχε γίνει για τον ποιητή από το Δήμο Ρέντη.



Με τον Αντρέα Παγουλάτο γνωριζόμαστε από το 1965. Όταν έγραψα το πρώτο μου τραγούδι σε στίχους του. Καθημερινή παρέα πριν και μέσα στη δικτατορία, πολιτικές συζητήσεις, αισθητικές αναζητήσεις και τα τραγούδια να έρχονται το ένα μετά το άλλο. Ποτέ δεν τα δημοσιοποιήσαμε. Εγώ κάτω από τις φτερούγες του Θεοδωράκη κι αυτός –τότε– στον αστερισμό του Ρίτσου και του Λειβαδίτη. Κάπου στο 1974 σταματήσαμε. Είχαμε αρχίσει να ψάχνουμε τους τρόπους μας σε άλλα πεδία. Εγώ στις avant-garde μουσικές αναζητήσεις του Darmstadt με τον Berio και τον Nono στη σκέψη μου και αυτός στην πρωτοπορία της γραφής όπως αυτή εκφραζότανε από τον Jean-Pierre Faye στο Παρίσι.
Βεβαίως η Μουσική, η Ποίηση, η Τέχνη γενικότερα έχει πολλές εκδοχές. Αν ήταν αλλιώς, θα πεθαίναμε από πλήξη. Για μένα όμως ένα είναι σίγουρο: ο Αντρέας Παγουλάτος ανήκει στην πρώτη γραμμή της ευρωπαϊκής πρωτοπορίας στην Ποίηση με έργα όπως τα Επίμαχα, ο Ορέστης, το Κορμί κείμενο. Με αυστηρή πειθαρχία και συνέπεια από τις αρχές της δεκαετίας του ΄70 έως σήμερα δούλεψε με μοναδικό τρόπο στη γραφή και στη γλώσσα επαναπροσδιορίζοντας ποιητικά υλικά τού Πριν, και με επαναδιάταξη φράσεων, λέξεων ακόμη και συλλαβών δημιούργησε το ποιητικό υλικό τού Σήμερα.
Και ήρθε το Πέραμα. Το διάβασα και αμέσως συγκλονίστηκα. Έχουμε συνηθίσει σε όλες τις μορφές Τέχνης τα έργα της πρωτοπορίας να προσπαθούμε να τα αποκρυπτογραφήσουμε με κόπο και όταν το καταφέρνουμε να έχουμε μια ικανοποίηση ότι το πετύχαμε. Αυτό κυρίως μας κάνει να χαιρόμαστε και δευτερευόντως το έργο καθεαυτό. Τουλάχιστον στο χώρο της πειραματικής Μουσικής ο υπερθετικός ταυτίζεται με τη φράση ενδιαφέρον έργο που προωθεί τη φόρμα…

Το Πέραμα του Παγουλάτου είναι συνταρακτικό ποίημα! Σου κολλάει στο μυαλό και σου καίει τα σωθικά. Χωρίς να κάνει σκόντο ούτε ένα εκατοστό στη φόρμα και στη γραφή, στα ποιητικά του πιστεύω, ο Αντρέας εξακοντίζει τα βέλη του ταυτοχρόνως στο μυαλό και στην καρδιά του αναγνώστη. Και όταν τα ποιητικά του βέλη εισχωρήσουν στην καρδιά γίνονται θυμός, οργή, συγκίνηση. Και είναι ίσως η πρώτη φορά –τουλάχιστον για μένα– που μια τέτοια γραφή αποκτά μια λαϊκότητα γιατί το έργο αυτό ανήκει σε όλους μας –όχι εν δυνάμει στο μέλλον– αλλά στο εδώ και τώρα.
Όταν ο Παγουλάτος με πληροφόρησε ότι ένας νεότατος συνθέτης, ο Ηλίας Βαμβακούσης, έγραψε μουσική πάνω στο ποίημά του και μάλιστα μεγάλης διάρκειας –περίπου 70 λεπτών– τον ρώτησα –γνωρίζοντας καλά την ποιητική γραφή του– αν πρόκειται για μια πειραματική αντιμετώπιση του κειμένου. Εξεπλάγην όταν ο Αντρέας μου είπε ότι η δουλειά του νέου αυτού συνθέτη κινείται στον ευρύτερο χώρο αυτού που ονομάζουμε έντεχνο νεοελληνικό τραγούδι. Αυτό μου φαινόταν σχεδόν αδύνατο για τέτοιας φόρμας ποίηση. Μου έστειλε το cd και πραγματικά τα έχασα. Χωρίς περιστροφές πρόκειται για μια εξαιρετική μουσική εργασία που αποδεικνύει ότι ο Βαμβακούσης έχει σπουδαίο ταλέντο αλλά και αφομοιωτική ικανότητα που δεν συμβαδίζει με το νεαρό της ηλικίας του. Αυτός και η ομάδα Πλάνητες εν πλω δημιούργησαν μια δουλειά που κινείται σε πολλές φόρμες με τρόπο τέτοιο ώστε η μια να απορρέει από την άλλη και όλα να λειτουργούν απολύτως φυσιολογικά.
Κύριο χαρακτηριστικό η μίξη στοιχείων και ο καταιγισμός διαφορετικών τρόπων έτσι όπως το Ποίημα απαιτεί. Και με μια εκτέλεση από πλευράς των μουσικών άρτια, με πειθαρχία και φαντασία, με ελεγχόμενους αυτοσχεδιασμούς που απορρέουν από τη σύνθεση. Γοητευτικό ταξίδι, αφού η Δύση και η Ανατολή είναι παρούσες στο Ξάφνου (Νο 1), στα Βήματα (Νο 2), στα Περάσματα (Νο 9) και στους Πόσους δρόμους (Νο 12). Επίμονη συνεχής παράθεση θέματος, δηλαδή μινιμαλιστικός τρόπος –αλλά χωρίς τη γνωστή πλήξη του μινιμαλισμού– βρίσκουμε στα εξαιρετικά Βήματα και στα Περάσματα, σύγχρονο recitativo υψηλής πνοής!
Με τον βυζαντινό τρόπο παρόντα στον Αφιλόξενο τόπο (Νο 4) να εξελίσσεται ως θέμα τού σήμερα και τελικώς να λειτουργεί ως απόηχος τού χθες και με αξιοσημείωτα soli των οργάνων στο ίδιο κομμάτι, όπως το solo του μπάσου του Νίκου Μάρκου. H Γυναίκα (Νο 5) είναι ένα σύγχρονο αριστουργηματικό blues – πρωτότυπο υπόδειγμα του είδους. Αλλά και η Άγκυρα (Νο 10) με τις μετατροπίες, το solo της ηλεκτρικής κιθάρας (Σπύρος Λιβάνης) ξεκινάει μ' ένα ζεϊμπέκικο της Λατινικής Αμερικής, απόδειξη της τόλμης του Βαμβακούση στη χρήση ετερόκλητων στοιχείων, τα οποία όμως λειτουργούν ενιαία. Τέλος στα Θύματα (Νο 8), ένα εκπληκτικό θέμα από τα καλύτερα που έχω ακούσει τα τελευταία χρόνια συνοδεύει την πολλή καλή αφήγηση του Αντρέα Παγουλάτου.
Ο Ζαχαρίας Βαμβακούσης, ο Φοίβος Κουντουράκης και η Παυλίνα Κωνσταντοπούλου έπαιξαν και τραγούδησαν έξοχα.
Μπράβο στους Πλάνητες εν πλω και πιστεύω ότι ο Ηλίας Βαμβακούσης είναι ένας σπουδαίος συνθέτης που έχει να προσφέρει πολλά στην Ελληνική Μουσική.
Θάνος Στ. Μικρούτσικος

* κείμενο του Θάνου Μικρούτσικου για την πρόσφατη ελληνική έκδοση της ποιητικής σύνθεσης Πέραμα του Αντρέα Παγουλάτου και τη μελοποίηση του Ηλία Βαμβακούση