Η ζωηρή εφηβεία μιας σύγχρονης τέχνης

Όταν η ποίηση ερωτοτροπεί με τα ψηφιά, τις νότες, τις κινούμενες εικόνες και ομάδες καλλιτεχνών αναδεύουν το ψηφιακό καζάνι των σύγχρονων τεχνών, τότε το προσφερόμενο έδεσμα ονομάζεται Βιντεοποίηση.
H Βιντεοποίηση είναι η σύνθεση τριών διαφορετικών καλλιτεχνικών συνιστωσών(όρος που είναι άλλωστε και της μόδας): του ποιήματος, της μουσικής και της βιντεοτέχνης. Η συνισταμένη τους αποτελεί κάτι νέο, ένα αυτόνομο έργο τέχνης. Σύμφωνα με τον Αλέξη Δάρα ιδρυτικό μέλος της ομώνυμης ομάδας Βιντεοποίηση, που δραστηριοποιείται στην Αθήνα: «Η Βιντεοποίηση έχει σα βάση το κείμενο κάποιου ποιήματος. Η οπτικοποίηση και μουσικοποίηση του, το μεταμορφώνουν σε καινούργιο έργο. Η Βιντεοποίηση είναι και ποίηση και video-art. H έμπνευση και οι αναζητήσεις του καλλιτέχνη δημιουργούν ένα νέο έργο τέχνης, όπως κάνει νοερά και ο κάθε αναγνώστης του ποιήματος.»
Για κάποιους άλλους δεν είναι παρά ένας τομέας της βιντεοτέχνης, που τείνει να αυτονομηθεί, ενώ αρκετοί είναι εκείνοι που παρατηρούν τη σύγχρονη αυτή τέχνη, με «ακαδημαϊκή υπεροψία» κάτω από τα «παλιομοδίτικα ματογυάλια τους».

Ταξιδεύοντας πίσω στο χρόνο
Σύμφωνα με τον ιστορικό κινηματογράφου, ποιητή και μέλος της ομώνυμης ομάδας, Αντρέα Παγουλάτο, η Βιντεοποίηση αντλεί πολλά στοιχεία από τις πρωτοπορίες του εικοστού αιώνα, τόσο της ποίηση, όσο και του κινηματογράφο. Οι επιρροές ξεκινούν από τους ποιητικούς και κινηματογραφικούς πειραματισμούς του 20 και του 30, τον πειραματικό κινηματογράφου και την βιντεοτέχνη του 60, το underground.
Σύμφωνα με τον Αντρέα Παγουλάτο, μπορούμε να χαρακτηρίσουμε πρόδρομο της Βιντεοποίησης τον Πορτογάλο ποιητή Μelo e Castro, οποίος, στα μέσα της δεκαετίας του 60, χάράξε πάνω στη μαγνητική μπάντα του βίντεο το κείμενό του ποιήματός του. Βέβαια όπως υποστηρίχτηκε από τους ειδικούς πολλά χρόνια αργότερα, εκείνο το έργο τέχνης δεν ήταν ακριβώς Βιντεοποίηση αλλά animation. Πάντως, όταν προβλήθηκε για πρώτη φορά σε ένα πορτογαλικό τηλεοπτικό μαγκαζίνο προκάλεσε τόσο ισχυρό σοκ, που οδήγησε τους υπεύθυνους της εκπομπής να το καταστρέψουν, ζηλεύοντας τη δόξα των ιερεξεταστών που έριχναν στην πυρά απαγορευμένα εγχειρίδια και όχι μόνο...
Ουσιαστικά, η Βιντεοποίηση στην αυθεντικής της μορφή, έκανε τα πρώτα δειλά βήματά της, στα μέσα της δεκαετίας του 80, με λίγους αλλά σημαντικούς εκπροσώπους, όπως τον Ιταλό Έντζο Μιναρέλι και τον καναδό Τομ Κόνβες, στον οποίο πραγματοποιήθηκε αφιέρωμα στο πρώτο παγκοσμίως φεστιβάλ Βιντεοποίησης που έλαβε χώρα το 1999, στο Βανκούβερ του Καναδά.
Η Βιντεοποίηση αναπτύχθηκε κυρίως κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 90, παράλληλα με την εξέλιξη της Ψηφιακής Επανάστασης, καθώς βρίσκεται σε άμεση συνάρτηση με τις νέες τεχνολογίες. Στις μέρες μας βιώνει την πιο δημιουργική της φάση σε παγκόσμιο επίπεδο.
Το πρώτο στην Ελλάδα βιντεοποίημα δημιουργήθηκε το 1990, έπειτα από την συνεργασία του γνωστού βιντεοδημιουργού Μάνθου Σαντοριναίου (αφιέρωμα στον καλλιτέχνη έγινε φέτος στην Καλαμάτα, στο σημαντικό φεστιβάλ βιντεοτέχνης Μηδέν) με τον ποιητή Αντρέα Παγουλάτο, βασισμένο πάνω στο ποίημα του τελευταίου Τερατογονία.
Επίσης, είναι σημαντικό να σημειώσουμε ότι η Βιντεοποίηση είναι πολύ νέα τέχνη (χαριτολογώντας μπορούμε να πούμε ότι ακόμα δεν έχει ολοκληρώσει την εφηβική της ηλικία) γι αυτό και δεν υπάρχει κάποια σχετική καταγραφή, μελέτη ή βιβλίο, τουλάχιστον όσον αφορά τη χώρα μας. Η πρώτη εμπεριστατωμένη παρουσίαση έγινε τον περασμένο Ιούνιο στο 28ο συμπόσιο ποίησης από τον Αντρέα Παγουλάτο.

Το 1ο φεστιβάλ στην Ελλάδα
To πρώτο φεστιβάλ Βιντεοποίησης στην Ελλάδα, διοργάνωσε με μεγάλη επιτυχία η ομώνυμη ομάδα, τον περασμένο Απρίλιο. Προβλήθηκαν παλιότερες και νεότερες δημιουργίες, σε μια προσπάθεια προσέγγισης της ιστορίας και της εξέλιξης της σύγχρονης αυτής τέχνης. Η διοργανώτρια ομάδα συγκροτήθηκε στις αρχές του 2007 όταν ο σημαντικός ποιητής Αλέξης Δάρας, συντόνισε ομάδες μουσικών, κινηματογραφιστών και βιντεοκαλλιτεχνών, οι οποίοι δημιούργησαν 10 συνολικά βιντεοποιήματα βασισμένα σε ισάριθμα ποιήματα της ποιητικής συλλογής του, με το αινιγματικό όνομα «ή». Ιδρυτικά μέλη της ομάδας είναι επίσης οι βιντεοκαλλιτέχνες Σωτήρης Γούναρης, Βασίλης Κυριάκης, Χρήστος Μίχας, o μουσικός Στέλιος Γιαννουλάκης, ο σκηνοθέτης Πάνος Κούρτης και ο γράφων. Στη συνέχεια ενσωματώθηκαν στην ομάδα ο ποιητής Αντρεάς Παγουλάτος, η σκηνοθέτις Άννα Δημητρίου και άλλοι δημιουργοί.
Αξιοσημείωτο είναι επίσης, το γεγονός ότι στα πλαίσιο μαθήματος του Τμήματος Γραφιστικής του ΤΕΙ Αιγάλεω, δημιουργούνται σπουδαστικά βιντεοποιήματα υπό την καθοδήγηση του αρμόδιου καθηγητή Στέλιου Πολυχρονάκη. Είναι μια ακαδημαϊκή τάση, που παρουσιάζεται εδώ και χρόνια σε αρκετές κινηματογραφικές σχολές του εξωτερικού.
Σημαντική καλλιτεχνική παρουσία στη δημιουργία βιντεοποιημάτων έχουν και αρκετοί Κύπριοι καλλιτέχνες, οι οποίοι παρουσίασαν τα έργα τους στο φεστιβάλ της Αθήνας, όπως άλλωστε και αρκετοί μεμονωμένοι Έλληνες δημιουργοί.

Αύριο τι;
Η Βιντεοποίηση δίνει τη δυνατότητα σε ομάδες καλλιτεχνών να πειραματιστούν με τις νέες τεχνολογίες, να συνεργαστούν χωρίς συγκεκριμένους κανόνες, να μελετήσουν τη μεγάλη ιστορία της ποίησης και να επιχειρήσουν ψηφιακές δρασκελιές σε συλλογικούς δρόμους. Είναι μια ευκαιρία για επικοινωνία των διαφορετικών τεχνών, χωρίς καταγεγραμμένους ακαδημαϊκούς κανόνες και εξουσιαστικές δομές.
Την εποχή που το μεγαλύτερο μέρος της κινηματογραφικής παραγωγής ψυχορραγεί στο θυσιαστήριο του κέρδους, η Βιντεοποίηση σεργιανίζει στα ρομαντικά σοκάκια της ειλικρινής και αδέσμευτης καλλιτεχνικής έκφρασης. Ταυτόχρονα όμως είναι ένα ισχυρό μέσο μεταλαμπάδευσης και προώθησης της ποίησης στις νέες γενιές, που δυστυχώς, λόγω της ελιτίστικης συμπεριφοράς κάποιων αυτεπάγγελτων σωτήρων και εκφραστών της, μυρίζει ναφθαλίνη στα νεανικά ρουθούνια. Άραγε ο ποιητής του μέλλοντος, θα αρκεστεί στο μολύβι και το χαρτί ή θα επιχειρήσει να προχωρήσει ένα «ψηφιακό βήμα» παραπέρα;

ΥΓ. Σήμερα μια facebookoφίλη από το Βανκούβερ μου έστειλε το παρακάτω μήνυμα, οπότε μπήκα και γω στο trip να ποστάρω το άρθρο:

Katrin Bowen:
Hey there the videopoem I directed. http://watch.muchmusic.com/artists-a-z/k/kat/clip88383#clip88383
And also performed in with Trike is playing in competition this weekend at the Zebravideopoetry festival in Berlin
Wish me luck
Here's the video by the way


Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο free-press περιοδικό Moody

Vita Mi Barouak